Wij zijn nog altijd trots op de gouden periode uit onze zeventiende eeuw. Tussen het einde van de Tweede Wereldoorlog en het einde van de twintigste eeuw hebben wij een gouden eeuw nieuwe stijl mogen beleven. Dit roept de vraag op of wij in de komende decennia opnieuw een gouden eeuw nieuwe stijl zouden kunnen realiseren.
Om deze vraag te kunnen beantwoorden moeten wij uitgaan van de kern van de problematiek. Deze kern komt goed tot zijn recht in het boek The Clash of Generations: Saving Ourselves, Our Kids, and Our Economy. Dit boek richt zich op de Verenigde Staten. In ons land verschaft Wisseling van de Wacht: Generaties in Nederland vergelijkbare kennis. De stap naar strategieën wordt gezet in het boek Generaties van Geluksvogels en Pechvogels, een ‘living document’ en dus doorlopend aanvulbaar.
De kern van de problematiek kan worden uitgebeeld door te denken aan een slang die een konijn heeft ingeslikt. Langzaam schuift het lichaam van het konijn op in het lijf van de slang. De prop voorziet de slang van voedsel en verhoogt dus haar kansen op overleven. De prop betekent echter ook een bedreiging want hij maakt de slang langzaam en dus kwetsbaar. Wij hebben te maken met de uitbeelding van een SWOT-analyse: strengths, weaknesses, opportunities, threats.
Kunnen de uitkomsten van een dergelijke SWOT-analyse worden ingezet voor een grootschalig debat in de samenleving? Dat zou alleen kunnen indien dit debat slim wordt georganiseerd. Dit vereist in de eerste plaats een fasering van het debat. Bijvoorbeeld eerst bespreking van ‘concrete utopieën’ gericht op de dynamiek van de gezondheidszorg, daarna op de economische ontwikkeling en vervolgens op de verschuivingen in het wetenschappelijke bestel. Vervolgens door ‘concrete utopieën’ gericht op weer andere sectoren van de samenleving. Het debat vereist in de tweede plaats het rekening houden met tegenstrijdigheden. In het verleden zijn dan ook bij dergelijke debatten ‘wetenschapsrechtbanken’ ingezet. Elke concrete utopie wordt aan de orde gesteld in combinatie met presentaties geschreven door een voorstander en een tegenstander. De gespreksleider streeft naar verheldering, niet naar een ‘vonnis’.
In de jaren tachtig van de vorige eeuw vond in Nederland een ‘Maatschappelijke Discussie Energiebeleid’ plaats. Overmoedige enthousiastelingen hebben destijds voor deze discussies de naam ‘Brede Maatschappelijke Discussie’ ingevoerd. Een verwarrend brede aanduiding. In onze tijd zou bijvoorbeeld een campagne met de naam ‘Brede Maatschappelijke Discussie Gezondheidsbeleid’ onduidelijkheid kunnen voorkomen.
Geen woorden maar daden! Er is nu behoefte aan collectieve sociale actoren die om te beginnen een ‘Brede Maatschappelijke Discussie Gezondheidsbeleid’ organiseren. Daarna dienen verdere campagnes te volgen. De slang moet enerzijds de kansen op gevoed worden benutten, anderzijds de bedreigingen voortkomend uit zijn kwetsbaarheid weten te overleven.
Becker, H.A. (2012, 3e herziene druk 2014). Generaties van Geluksvogels en Pechvogels: Strategieën voor assertief opgroeien, actief ouder worden en intergenerationele solidariteit tot 2030. Amsterdam: Rozenberg Publishers. Paperback en e-book, uitgegeven als living document.
Broek, A. van den & anderen (Redactie) (2010). Wisseling van de Wacht: generaties in Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Kotlikoff, L.J. & S. Burns (2012) The Clash of Generations: Saving Ourselves, Our Kids, and Our Ecomomy. Cambridge Mass.: The MIT Press.
©Becker, 14 Februari 2014