Hannah Arendt in the Rozenberg Quarterly
Anthony Court – Hannah Arendt’s Theory of Totalitarianism. Part One: http://rozenbergquarterly.com/?p=3099
Anthony Court – Hannah Arendt’s Theory of Totalitarianism. Part Two: http://rozenbergquarterly.com/?p=3115
Nima Emami – Hannah Arendt and The Green Movement: http://rozenbergquarterly.com/?p=563
Many people read the German-Jewish political philosopher and journalist Hannah Arendt as something of an oracle, a secular prophet whose most famous works—her essay on the trial of Adolf Eichmann and her 1951 Origins of Totalitarianism—contain secrets about our own times of high nationalist fervor. And indeed they may, but we should also keep in mind that Arendt’s insights into the horrors of Nazism did not emerge until after the war.
Arendt did not identify as Jewish during the Nazi’s rise to power, but as a fully assimilated German; she had a romantic relationship with her professor Martin Heidegger, who became a doctrinaire Nazi, and she seemed to have little understanding of German antisemitism during the thirties and forties. Arendt, many have alleged, sometimes seemed too close to her subject.
The archives: http://www.openculture.com/2014/02/hannah-arendt-archives.html
‘Leaders must be guided by rules which lead to success.’ (Machiavelli: The Prince)
Foreword
For over half a century now, most African people south of the Sahara are still living under political, social and economic hardships, which cannot be compared with the rest of the world. For many, the expectations of independence have remained a dream. This state of affairs has many explanations but it is fundamentally based on the nature of African countries and organisations on one hand, and on the other hand there is over reliance on Eurocentric philosophies, theories, and assumptions on how administrators and managers should manage African countries, organisations, and people in such a way that will lead to prosperity. As a result, the same Eurocentric mindsets are used to develop solutions for African leaders and managers through knowledge codification and dissemination in the form of textbooks and the curricula in education systems.
Evidence from economies in South East Asian countries suggests that the success behind these countries is largely explained by high investment in human capital and, to some extent, avoiding wholesale reliance on the importing of northern concepts, values and ways of managing people; that is, the development of human resources capable of demonstrating management in setting and pursuing national, sector wide, and corporate vision, strategies, and commitment to a common cause within the context of their own countries and organisations. Similarly, African managers and leaders effectively cannot manage by merely importing Eurocentric knowledge without critical reflection, sorting and adaptation to suit the context they work in and with cautious understanding of the implications of globalisation in their day-to-day management practices. They have to understand and carefully interpret northern concepts and embedded assumptions, internalise and develop the best strategies and techniques for using them to address management problems in their organisations and countries, which are, by and large, Afrocentric.
Therefore, like Machiavelli, human resource managers, like leaders, must be guided by rules which lead to the success of their countries and organisations. The main challenge facing human resource managers now is to know which rules are necessary and when applied would lead to effective human resource management results in different types of public and private sector organisations and contexts. This is a difficult question to answer. However, we can start by learning one small step at a time from the emerging experiences of our own practices of human resource management in Africa and elsewhere.
This book on ‘Fundamentals of human resource management: Emerging Experiences from African Countries’ has just made a small step in the journey of establishing a link between Eurocentric concepts, philosophies, values, theories, principles and techniques in human resource management and understanding of what is happening in African organisations. This will form part of the groundwork of unpacking what works and what does not work well in African organisational contexts and shed more light on emerging synergistic lessons for the future. The book has fourteen chapters each addressing important issues in human resource management in terms of the Eurocentric approach and reflecting on what is happening in African governments and organisations at the end of each chapter.
Chapter 1 starts to lay the foundations of human resource management, on which the rest of the book is anchored. It covers theoretical issues and historical trends in the evolution and development of human resource management as a discipline and a profession.
Chapter 2 sets the basis for using a strategic approach to manage human resources and the link between corporate strategy and strategic human resource management. It establishes the changing role of human resource managers from that of managing routine functions into a strategic business partner where human resource management functions are decentralised to lower departments and sections.
Chapter 3 is concerned with human resource policies as the step following strategic choices in people management. Policies are useful in guiding managers to ensure that organisations have the right number and quality of staff at any particular point in time.
Chapter 4 covers the fundamentals of employee resourcing and addresses key issues in human resource planning at micro, meso and macro level. It also considers challenges facing management on decision making in financing human resource plans.
Chapter 5 investigates recruitment and selection. Our experience is that all managers and administrators are involved in one way or another in human resource recruitment and selection and require knowledge, skills and techniques for getting people into organisations. Special emphasis is put on the use of appropriate selection techniques and tools, particularly assessment centres. The most successful organisations have the best strategies to utilise staff and measure their performance.
This is covered in chapter 6, which is devoted to performance management systems, processes, techniques and measurements. There is always a link between reward and performance. The employee’s performance should be recognised through the provision of appropriate rewards.
Chapter 7 describes the development of appropriate reward systems for effectively utilising human resources.
Chapter 8 is about human resource development partly as recognition that improved performance is achieved through continuous training and development but also that training and development are essential rewards. When employees join organisations they have their own needs, expectations and interests as individuals and as a part of a team. Likewise, employers do not engage staff without needs, expectations and interests to be met and which may not necessarily be compatible with those of the employees. Therefore, the relationship between these two parties has to be effectively managed in order to have a harmonious work place.
Chapter 9 is devoted to the relationship employees have with their management. With globalisation and the emergence of many multinational corporations, managing human resource, which is diverse in nature within multinationals, is of increasing concern for managers. Therefore, the legal framework which governs the relationships between employees, employers and trade union in Tanzania is given emphasis. One of the strongly emerging developments in human resource management discipline is a shift from traditional human resource management to competency based human resource management whereby the identification, utilisation, rewarding, measurement and developing of talents and competencies are becoming critical in determining
organisational competitiveness and sustainability.
Therefore, chapter 10 underscores the importance of talent and competency based human resource management in competitive organisations.
The ongoing reforms in both public and private sector organisations and the efforts to promote foreign direct investment in Africa have started to bear fruits that pose many challenges on managing multicultural workforce.
Chapter 11 looks at the international perspectives of human resource management as recognition of the emerging challenges and emphasis on the need to re-examine the best ways to manage people in a globalise world.
Chapter 12 is more practical and based Tanzanian experiences. It focuses on the link between recruitment and open performance appraisal in Tanzanian public service by identifying the mismatch between recruitment and selection and open performance appraisal and recommends an alternative model.
Chapter 13 links theory and practice in human resource management for health in general and more specifically in local authorities in Tanzania. The main focus is on recruitment and retention strategies and the challenges faced in health service provision.
Chapter 14 is on the human resource management in a private foreign company for the purposes of drawing lessons from other private sector organisations that are now the engine of economic growth in Tanzania. The chapter covers policies and procedures governing day-to-day people management.
It will be noted with emphasis that in each chapter there is a reflection on what is going on in some Tanzanian and other African countries and organisations. It is important that readers make use of these lessons to digest the usefulness of northern concepts, theories, assumptions and principles and how they may be better utilised within the context of their own countries. For those interested in academia, it will be a starting point to begin building models for human resource management particularly for Sub Saharan Africa.
‘For every effect there is a cause. The prime mover and the work of men is to change it.’ (Aristotle, 384-322 BC)
Prof. Josephat Stephen Itika (PhD)
School of Public Administration and Management, Mzumbe University, Tanzania
Download book: https://openaccess.leidenuniv.nl/075287668-3030-01.pdf?sequence=2
ISBN 978-90-5448-108-9 – 2011 – African Public Administration and Management Series 2
This book offers a unique look behind the scenes of anthropological fieldwork amongst the Mende in Sierra Leone in the mid-1930s. The Dutch anthropologist and sociologist Sjoerd Hofstra (1898-1983), Rockefeller research fellow of the International Institute of African Languages and Cultures and one of Bronislaw Malinowski’s three ‘Mandarins’ (as were also Meyer Fortes and S. Frederick Nadel), reports in long, bi-weekly letters to his adoptive mother about his experiences with the Mende. During his first stay in Sierra Leone (January 1934 – March 1935), Hofstra got blackwater fever, a complication of malaria tropica. His second stay (May – September 1936) came to an untimely end because he again developed symptoms of blackwater fever and was advised to return to Europe. Because of this his fieldwork remained unfinished, and Hofstra never got round to publishing the planned book on the Mende. However, Hofstra published four articles on the Mende in English, photocopies of which are included in this book. Next to these articles Hofstra’s letters to his adoptive mother contain valuable first-hand information about his fieldwork. His daughter, cultural and social historian Marijke Gijswijt-Hofstra, has edited and translated these letters, while also including contextual information.
ASC Occasional Publication 19 – ISBN: 978‐90‐5448‐138‐6 – 2014
Download book (PDF): https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/24890
Geen multicultureel drama of naief multiculturalisme maar een realistisch optimistische kijk op multiculturaliteit in Nederland. Vanuit persoonlijke ervaringen of op basis van eigen onderzoek geven de auteurs van deze serie stof tot nadenken over wat ieders bijdrage kan zijn aan een samenleving waarin iedereen tot zijn recht kan en mag komen.
Deze serie artikelen roept ons op de moed te hebben om de Nederlandse samenleving te beschouwen als ‘onder voortdurende constructie’. De auteurs laten zien dat (voor-)oordelen en rigide uitgangsposities niet leiden tot het vaak bezongen ideaal van integratie, maar juist bijdragen tot een verdergaande polarisatie en onbegrip. Iedereen die gelooft in radicale zelfkritiek en respectvolle kritiek van andersdenkenden moet deze serie lezen. Rozenberg Publishers – 2007 – ISBN 978 90 5170 862 2
Inhoudsopgave
Francio Guadeloupe, Vincent de Rooij – Inleiding
Deel I – Het verleden: De wortels van het nu
Lammert de Jong – Tegen de autochtone klippen op
Gloria Wekker – Een Nederlands Fotoboek … Momenten in de multiculturele samenleving
Maria van Enckevort – When Coming Home is no longer a Home-Coming
Brada Kwasi Koorndijk – Multiculturaliteit in Nederland: gevangen in een web van definities
Vincent de Rooij – Multiculturaliteit en meertaligheid: Een kritische beschouwing van het Dutch-only vertoog
Thijl Sunier – What’s in a name?
Deel II – Het heden: Een kritische beoordeling
Feia Tol – De inburgeringscursus: Eenheid of verdeeldheid?
Lucia Lindner – Inburgeren in Ghanees transnationalisme
Yiufai Chow – Multiculturele schizophrenie: ‘Jij bent anders, jij bent Chinees’
Mattijs van de Port – De Islam bestaat niet
Francio Guadeloupe – De zon van multiculturaliteit: Accepteren van wie we zijn
Irene Stengs – Intercultureel intermezzo
Deel III – De toekomst: Bakens van hoop
Pien van Langen – Een smeltkroes in het verpleeghuis
Chantal Gill’ard – We zijn allemaal verschillend en dat blijft
Daan Beekers – Verwante vreemden: Jonge moslims in een ontkerkelijkte samenleving
Erna Kerkhof – Berichten uit Niksland
Jeroen de Kloet – Een pleidooi voor multiculturele vervuiling
Yolanda van Ede – Doggy hondjes
Peter Geschiere – Nawoord
Inleiding
Dit boek wil op een kritische en onbevangen wijze kijken naar multiculturaliteit in Nederland. U leest het goed: multiculturaliteit, en niet multiculturalisme. Het –isme in multiculturalisme geeft aan dat het gaat om een ideologische stroming en dit boek wil niet de kritiekloze vertolker zijn van een specifiek politiek-maatschappelijk ideaal. De bijdragen in dit boek zijn bedoeld als kritische reflecties op de multiculturele staat waarin Nederland zich bevindt: die multiculturele conditie benoemen we hier met de term multiculturaliteit. Multiculturaliteit is geen politiek-maatschappelijk ideaal; het is een gegeven, een realiteit waarmee we ons moeten verhouden. En dat is precies wat de auteurs van dit boek doen: sommigen laten zien hoe moeilijk we het hebben met multiculturaliteit en wat de redenen daarvoor zijn; anderen zetten uiteen hoe mede-Nederlanders van verschillende afkomst door moeilijkheden heen elkaar leren kennen en waarderen en met elkaar tot nieuwe gedeelde praktijken komen; maar ook wordt duidelijk dat multiculturaliteit cultuurverschillen kan opleveren die niet of nauwelijks te overbruggen zijn en mogelijk kunnen leiden tot een nieuwe verzuiling van de samenleving. Dit boek geeft dus geen pasklaar antwoord op de problemen die onze multiculturele samenleving stelt; integendeel, de algemene strekking van de essays in dit boek is dat pasklare of eenduidige antwoorden op onze problemen niet bestaan. Het gemak waarmee vele politici spreken over integratie, Nederlandse identiteit, en eenduidige loyaliteit daaraan, is misleidend en gevaarlijk omdat het medeverantwoordelijk kan zijn voor processen die velen onder diezelfde politici willen stoppen: uitsluiting, xenofobie, politiek extremisme.
‘Zo zijn onze manieren…’ roept de vraag op over wiens manieren het in dit boek gaat. Natuurlijk klinkt in deze regel uit het bekende kinderliedje door dat dit ‘onze’ slaat op de mensen die het voor het zeggen hebben. In multicultureel Nederland zijn dat de witte Nederlanders die ieder die anders is dan zij simpelweg meedelen: dit is hoe wij het doen, als je mee wilt doen moet je doen zoals wij. Maar er is ook een meer subversieve lezing van het ‘onze’ mogelijk. Al die ‘andere’ Nederlanders kunnen immers ook zeggen: ‘zo zijn onze manieren…’.
Ook zij kunnen hun voorwaarden stellen aan de manier waarop wij met z’n allen, Nederlanders van allerhande komaf, met elkaar omgaan. Als iedereen gehoord wil worden en serieus genomen wil worden –en dat is toch waar het in een democratische, open samenleving om draait- moet dat ‘onze’ dus op alle Nederlanders slaan. Als dat zo is komt het integratiebetoog dat uitgaat van een denken waarin minderheden zich dienen te assimileren aan de dominante meerderheid, op losse schroeven te staan. Als we iedereen erbij willen houden zullen we ook naar iedereen moeten willen en kunnen luisteren, contact maken en conflicten aan durven gaan in een inter-culturele dialoog die kan, maar niet hoeft te leiden tot nieuwe manieren van denken en handelen. In plaats van veilig terug te vallen op starre gepolariseerde posities, roepen wij daarom alle Nederlanders op om de moed te hebben het contact en daarmee ook de discussie met anderen aan te gaan.
De auteurs van dit boek hebben de uitdaging opgepakt om buiten de tegenwoordig als veilig geldende grenzen van het assimilatiedenken te treden en hun mening te geven over multicultureel Nederland. Onder de auteurs bevinden zich wetenschappelijke onderzoekers, activisten, studenten, onafhankelijke intellectuelen, docenten, consultants, artiesten, en web chatters: een ratjetoe van mensen met verschillende politieke overtuigingen die niet onverschillig willen toezien hoe grote groepen in onze samenleving lijden door uitsluiting en discriminatie op basis van uiterlijke kenmerken, geslacht, seksuele geaardheid, religie, of klasse. ‘Wij’, de verzameling auteurs van dit boek vormen tezamen een kritische club, een collectief zonder ideologisch zwaartepunt of gedeelde dogma’s, een veelkleurige, multi-religieuze/multi-atheïstische verzameling van mensen die zeggen wat zij belangrijk achten, een nederige club ook die accepteert dat Nederlanderschap geen vaststaand gegeven is maar voor iedereen anders, voor elk van ons meervoudig en veranderlijk kan en mag zijn.
Het zal daarom ook niet verrassend zijn dat de bijdragen aan dit boek een radicale afwijzing inhouden van het denken in starre groepscategorieën (autochtoon versus allochtoon), het benoemen van individuen met behulp van categoriale labels (Nederlander, Marokkaan, Turk, Antilliaan et cetera), en het ‘weg’verklaren van sociale problemen door ‘raciale’, of culturele factoren. Beweren dat ‘Marokkaanse’ jongens crimineler en gewelddadiger zijn dan ‘Nederlandse’ jongeren omdat ‘Marokkaanse’ jongeren van huis uit gesocialiseerd zijn in de zogenaamde Riffijnse cultuur van wantrouwen en verdediging van eer en bezit door fysiek geweld, ontslaat ons van de plicht te onderzoeken of de verklaring niet mede of grotendeels kan liggen in sociaal-psychologische gevolgen van discriminatie, stigmatisering in het onderwijs, en negatieve stereotypering in de media. De culturele of raciale kaart trekken is aantrekkelijk voor de dominante groep omdat daarmee de schuld van de problemen bij de geëessentialiseerde raciale of culturele ander kan worden gelegd. Het is veel moeilijker om te doen aan zelfonderzoek, te kijken wat de eigen rol is bij het instandhouden van ongelijkheid en uitsluiting en mensen te zien als individuen in plaats van representanten van één specifieke sociaal-culturele groep met stereotype kenmerken. Om tot een groter onderling begrip en waardering te komen moeten we leren de granulariteit van ieder mens, elke sociale groep of sociale gebeurtenis te zien en te verkennen. Een politiek van granulariteit, van nuance, vergt moed en verbeeldingskracht: moed om vertrouwde overtuigingen te herzien en verbeeldingskracht om onszelf en anderen opnieuw uit te vinden. De essays in dit boek getuigen van die moed en verbeeldingskracht.
We hebben ervoor gekozen dit boek te verdelen in drie secties. In het eerste deel, Het verleden: De wortels van het nu, kijken auteurs naar hoe problemen in het heden geworteld zijn in een historische context. In het tweede deel, Het heden: Een kritische beoordeling, hebben we bijdragen opgenomen waarin een groep, verschijnsel of situatie die emblematisch is voor de huidige multiculturele conditie van Nederland aan kritische reflectie wordt onderworpen. De auteurs in het laatste deel van het boek, De toekomst: Bakens van hoop, laten ons zien dat er ook positieve verhalen verteld kunnen worden over verschil, diversiteit, maar ook hybridisering die een belofte voor de toekomst inhouden.
In de eerste sectie van het boek presenteren Lammert de Jong, Gloria Wekker, Maria van Enckevort, Kwasi Koorndijk, Vincent de Rooij, en Thijl Sunier beelden van de Nederlandse samenleving die afwijken van conventionele manieren waarop zij voorgesteld wordt. Nederland, zo stelt Lammert de Jong, lijdt aan een allochtonencomplex en discrimineert. Niet-westerse immigranten en hun kinderen worden nooit echte Nederlanders maar worden blijvend als ‘allochtonen’ geclassificeerd. Integratieproblemen worden geweten aan cultuurverschil terwijl men de ogen sluit voor allerlei vormen van discriminatie en uitsluiting waarmee immigranten en hun kinderen te maken krijgen. Als Nederland immigranten als volwaardige burgers wil opnemen, zal het zichzelf opnieuw moeten uitvinden als ‘land van nieuwkomers’ waarin ook in de praktijk dezelfde rechten en plichten hebben als alle andere Nederlanders.
Evenals de Jong, vraagt Gloria Wekker aandacht voor de instandhouding van het beeld van Nederland als tolerante, gastvrije en inherent anti-racistische samenleving. Het koloniale verleden wordt uit de nationale herinnering weggepoetst en daarmee kan men voorbijgaan aan het probleem dat het oude koloniale discours van gelegitimeerde ongelijkheid nog steeds een rol speelt in het Nederland van nu. Volgens Wekker moet Nederland zich eindelijk eerlijk rekenschap geven van wat er in het verleden is gebeurd om op die manier hedendaagse discoursen en praktijken van racisme te herkennen. De wijze waarop Surinaamse Nederlanders en anderen met herkomst buiten Nederland tegemoet worden getreden als zij weigeren mee te gaan in het kleur- en machtsontwijkend vertoog, laat zien dat het koloniale verleden nog steeds doorwerkt in het heden. Nieuwkomers echter die volop meedoen met het onderschrijven van een gekuiste versie van het Nederlandse verleden en de lof zingen van Nederland als bastion van liberale waarden mogen rekenen op een warm onthaal.
Maria van Enckevort’s essay kan gelezen worden als ondersteuning van Wekker’s visie, ook al lijkt zij te schrijven over een totaal verschillend onderwerp. Van Enckevort heeft het over hoe zij zich een tweederangs burger voelde omdat zij afkomstig was Limburg. Toen zij in Amsterdam ging studeren zorgde ze ervoor zo snel mogelijk haar Limburgse accent kwijt te raken om maar niet als ‘boerentrut’ gezien te worden. Je zou kunnen zeggen dat hier een geval van interne kolonisering beschreven wordt als je die term om puur pragmatisch redenen op mag rekken.
Kwasi Koorndijk’s bijdrage Multiculturaliteit in Nederland: Gevangen in een web van definities gaat dieper in op het probleem van meertaligheid in de multiculturele samenleving. Koorndijk bekritiseert de ideologie van de taalkundig homogene natie staat en het daaraan gekoppelde taalbeleid. Nederlandse beleidsmakers zijn verantwoordelijk voor een gestage erosie en uiteindelijke vernietiging van minderheidstalen en de culturen die onlosmakelijk met die talen zijn verbonden. Met het verdwijnen van deze talen wordt ook de vitaliteit van etnische gemeenschappen zoals de Surinaams Nederlandse aangetast. Volgens Koorndijk bestaat de samenleving uit verschillende etnische gemeenschappen die van de overheid uit respect verdienen. Als dat niet gebeurt, zal de samenleving daar als geheel uiteindelijk economisch onder lijden omdat leden van minderheidsgroepen, wiens talige en culturele erfgoed verloren is gegaan, moeite hebben een positieve bijdrage te leveren aan de maatschappij.
Vincent de Rooij belicht een ander aspect van meertaligheid. Zijn essay probeert duidelijk te maken waarom in debatten over de multiculturele samenleving en integratie in het bijzonder altijd maar weer wordt gehamerd op het leren van Nederlands. Er zijn natuurlijk uitstekende praktische redenen waarom nieuwkomers Nederlands dienen te leren. Maar er zijn ook redenen, vaak verborgen, die puur ideologisch gemotiveerd zijn en slechts het belang dienen van een beperkte groep in de samenleving. Het is in dit verband interessant te signaleren dat in de praktijk veel te weinig gedaan wordt om niet-Nederlandssprekenden Nederlands te laten verwerven op een snelle, efficiënte, en praktijkgerichte wijze. De kunstmatige wijze waarop nieuwkomers Nederlands krijgen aangeboden, staat veraf van en ontkent de praktijk waarin nieuwe vormen van Nederlands ontstaan die onder grote groepen binnen de samenleving de gesproken norm zullen worden, of dat al zijn. In plaats van die nieuwe hybride vormen van Nederlands te zien als een bedreiging voor de Nederlandse taal en identiteit, is het vruchtbaarder deze te waarderen als het geslaagde product van wederzijdse integratie.
In zijn fascinerende bijdrage What’s in a name? laat Thijl Sunier zien hoe ongemakkelijk of vreemd het kan zijn om van buitenaf een etiket opgeplakt te krijgen zonder daarom gevraagd te hebben. Sunier’s overgrootvader emigreerde vanuit Zwitserland naar Nederland. Sunier wist van zijn Zwitserse afkomst, ging met familie ook vaak in Zwitserland op vakantie maar beschouwde zich als Nederlander. Totdat hij 10 jaar geleden tot de ontdekking kwam dat er meer aan de hand was. We verklappen niet meer want dat zou de kracht en spanning van zijn essay tenietdoen. Interessant is dat Sunier’s persoonlijke verhaal toont hoe belangrijk het is zelf de macht en vrijheid te hebben om je identiteit op eigen wijze vorm te geven in plaats dat anderen jou een eendimensionale starre identiteit opleggen, zoals voor velen in multicultureel Nederland het geval is.
In het tweede deel van het boek, Een ontmoeting met het heden: Een kritische beoordeling, ligt het gemeenschappelijke van de bijdragen in een kritische maar tegelijk invoelende kijk op het nu. In De inburgeringscursus: Eenheid of verdeeldheid? betoogt Feia Tol op overtuigende wijze dat de huidige investeringen in inburgeringsprogramma’s averechtse effecten kunnen hebben. De oorzaak daarvan moet gezocht worden in een oriëntaliserende aanpak waarin het positieve met Nederland en het negatieve met de cultuur en het land van herkomst wordt geassocieerd. Dit veroorzaakt begrijpelijkerwijs fricties en irritaties die kunnen leiden tot verdere vervreemding tussen nieuwkomers en ‘autochtonen’. Tol is niet tegen inburgeringsprogramma’s maar betoogt dat deze zich zouden moeten richten op wat volgens haar essentieel is: het bevorderen van mogelijkheden om nieuwkomers te laten participeren als gelijken in het sociale en economische verkeer.
Het thema inburgering krijgt een geheel nieuwe, en waarschijnlijk voor velen onverwachte, invulling in het essay van Lucia Lindner. In Inburgeren in Ghanees transnationalisme gunt Lindner ons een blik op een groep immigranten die spectaculair afwezig zijn in de berichtgeving van problemen onder ‘allochtonen’. Die afwezigheid kan natuurlijk te maken hebben met hun kleine aantal, blinde vlekken bij onderzoekers, of het negeren van problemen die er wellicht wel zijn onder Ghanezen in Nederland. Maar Lindner geeft een andere verklaring. In Lindner’s beschrijving kunnen we Ghanezen met hun sterke geloof in de bijbel en in hard werken zien en begrijpen als Weberiaanse Protestanten (of misschien beter Pentecostals). Dat is de reden voor hun onzichtbaarheid. Ghanezen willen niet afhankelijk zijn van overheidssteun, zij willen geld verdienen en hun God prijzen. Hun identiteit lijkt gebaseerd op de bijbel en hard werken. Deze Ghanese identiteit is een transnationale identiteit waarop onze zorgen om Nederlanderschap en Nederlandse identiteit geen vat hebben. Net als duurbetaalde expats in dienst van transnationale ondernemingen doppen zij hun eigen boontjes maar leveren tegelijk een bijdrage aan de de integratie van Nederland in de internationale gemeenschap. Het is in dat opzicht jammer dat vele Ghanezen hun heil inmiddels elders zoeken omdat Nederlandse regel- en wetgeving hun pragmatische deelname aan de Nederlandse samenleving in de weg staat.
Yiufai Chow’s bijdrage Jij bent anders, jij bent Chinees is een interessant vervolg op de essays van Tol en Lindner. Waar een oriëntaliserende modus die bestaat uit het contrasteren van identiteiten wordt toegepast in inburgeringscursussen, en zonder twijfel ook elders in de Nederlandse samenleving, daar herinnert Yiufai Chow ons eraan dat het project van oriëntalisering nooit ‘af’ is. Er is altijd een rest: die groepen die niet voldoen aan de logica van het oriëntalisme die eist dat ‘autochtoon’ goed is en ‘allochtoon’ niet-goed. De presentie van het residu samen met de behoefte om de werkelijkheid en de logica van het oriëntalisme met elkaar te laten overeenstemmen, maakt dat de groepen die buiten deze logica vallen een speciale status toebedeeld krijgen. Deze groepen worden in een soort cultureel limbo geplaatst: ze zijn noch echte nieuwkomers noch echte gevestigde Nederlanders. Ze worden verbeeld als nieuwkomers van een bijzonder slag, en in die hoedanigheid worden zij gebruikt om structurele discriminatie te legitimeren. Eén zo’n groep, laat Yiufai Chow op overtuigende wijze zien, zijn Chinese Nederlanders. Binnen het dominante vertoog over integratie dat stoelt op een ideologie van assimilatie, zijn Chinese Nederlanders het voorwerp van een paradoxale redenering. Zij worden ten voorbeeld gesteld als ‘modelallochtonen’ met een modelcultuur: hun als typisch Chinees veronderstelde culturele waarden worden als verklaring aangevoerd voor hun positieve arbeidsethos waardoor zij geen financiële last voor de samenleving zijn. Paradoxaal genoeg worden zij welhaast vereerd omdat zij vasthouden aan zogenaamde traditioneel-Chinese culturele waarden, terwijl andere ‘allochtonen’ juist worden verguisd omdat zij zouden vasthouden aan hún cultuur. Om dit positieve beeld van Chinese Nederlanders mogelijk te maken laat men bewust of onbewust buiten beschouwing dat onder Chinese Nederlanders discriminatie op basis van seksuele geaardheid, gender, en ‘ras’ wijd verbreid is.
In de essays van Mattijs van de Port, Francio Guadeloupe en Irene Stengs gaat het, zij het op heel verschillende manieren, over waarachtigheid. Van de Port’s bijdrage De Islam bestaat niet is een vlammend betoog tegen essentialisering en homogenisering. Interessant in zijn betoog is dat hij niet alleen aandacht schenkt aan wat buitenstaanders, niet-moslims, als de ware Islam beschouwen maar ook aan het zoeken van jonge moslims naar een authentieke, waarachtige Islam. Hij situeert deze zoektocht in de context van het hedendaagse medialandschap met zijn onophoudelijke stroom van uitgeselecteerde beelden die alleen nog naar zichzelf en niet meer naar de werkelijkheid lijken te verwijzen. Dat creëert niet alleen de condities voor essentialisering maar creëert ook het verlangen naar waarachtigheid en authenticitiet.
In Francio Guadeloupe’s bijdrage gaat het om een andere vorm van waarachtigheid. Zijn levendige beschrijving van de heftige en confronterende stijl van contact tussen urbane jongeren en begeleiders, waarvan Guadeloupe er één is, laat zien dat deze jongeren de essentialisering en homogenisering die zo typerend is voor het sociale verkeer ‘voorbij zijn’, overstegen hebben. Deze jongeren met sterk uiteenlopende etnische en culturele achtergronden gebruiken classificerende termen maar weten deze ook buitenspel te zetten om zo conflict en verschil tussen hen en de begeleiders maar ook tussen hen onderling om te vormen tot eenheid en solidariteit. De waarachtigheid ligt hier in het gedeelde gevoel in staat te zijn de ander als gelijke te herkennen en te erkennen.
Irene Stengs’ Intercultureel intermezzo confronteert ons met verschil, verschil tussen haar en haar Pakistaanse buren dat uiteindelijk niet overbrugd kan worden. Dat zou in het beschreven geval alleen kunnen door het deels opgeven van sterk gevoelde eigen overtuigingen en dat is hier uitgesloten omdat daarmee het als authentiek ervaren zelf opgegeven zou moeten worden. Het verschil waarover Stengs schrijft betreft opvattingen over man-vrouw verhoudingen. Dit verschil kan niet onder de mat worden geveegd: het vraagt om confrontatie, er moet doorheen gewerkt worden. Dat geeft grote problemen omdat het van ons vraagt welke opvatting over man-vrouwrelaties superieur is. Het is belangrijk dat velen van ons dagelijks geconfronteerd worden met verwante problemen en daarin een positie moeten innemen. Stengs’ persoonlijke verhaal vertelt hoe zij en haar gezin zich engageerden met haar Pakistaanse buren wiens opvattingen over genderverhoudingen, vrouwenmishandeling, en vaderlijke bijdrage in de zorg voor kinderen, voor haar onacceptabel waren. Uiteindelijk kreeg Stengs te horen, niet zo zeer met woorden als wel door middel van ijzige stilte, dat zij zich met haar eigen zaken moest bemoeien. Stengs’ verhaal roept als belangrijkste vraag op of en in hoeverre we een ethiek van strategische tolerantie tegenover elkaar moeten cultiveren als een eerste stap in het creëren van een manier om als verschillende Nederlanders samen te leven.
De laatste sectie van het boek De toekomst: Bakens van hoop vertelt de verhalen van de onvolprezen helden uit de dagelijkse interculturele praktijk die erin slagen nieuwe manieren van samenleven vorm te geven. Pien van Langen maakt ons deel van haar veldwerkervaringen in verzorgingstehuizen waarin het personeel voornamelijk bestaat uit nieuwkomers die zorg geven aan de slachtoffers van onze zorgeloosheid en veronachtzaming: de vele ouderen in onze samenleving die de laatste jaren van hun leven zelden of nooit bezoek krijgen van familie. Van Langen beschrijft hoe verzorgers en bewoners van deze tehuizen hybride sociaal-culturele praktijken van samenleven tot stand brengen, en zo de samenleving als geheel laten zien hoe mensen in staat zijn samen te leven met en door verschillen heen.
Chantal Gill’ard’s essay We zijn allemaal verschillend en dat blijft vertelt het verhaal van verschillende nationale sociale bewegingen die samen het project Companies Care opgezet hebben om bedrijven en overheidsdiensten ertoe te bewegen meer diversiteit te creëren in lagere en hogere echelons van hun organisatie: een betere mix dus van mensen met verschillende etnische afkomst, sexe, leeftijd, geaardheid, en lichamelijke vermogens. Op basis van persoonlijke overtuiging en verworven inzicht eindigt Gill’ard haar essay met het uitspreken van de hoop dat het moment komt waarop zij als ze haar vijfjarige zoontje moet uitleggen wat haar baan inhoudt, hem niet hoeft te zeggen dat hij leeft in een maatschappij waarin een systematisch onderscheid tussen personen op basis van huidskleur, lichamelijke vermogens, leeftijd, of seksuele geaardheid alledaagse praktijk is.
Daan Beekers’ Verwante vreemden: jonge moslims in een ontkerkelijkte samenleving expliciteert wat impliciet blijft in Gill’ard’s essay over het belang van het aanvaarden van pluraliteit, namelijk dat overeenkomsten tussen groepen onzichtbaar blijven door het dominante discours over de multiculturele samenleving. Processen van cultuurverandering en –vernieuwing produceren onder de zo uiteenlopende Nederlanders een gemeenschappelijk uitgangspunt dat overeenstemt met de een hedendaagse Westerse opvatting van individualiteit. Beekers’ essay bespreekt de keuzes van jonge moslims niet in termen van wat ook wel de competitie tussen Prada en Allah is gedoopt. Zijn betoog heeft een politieke dimensie en is een kritiek op de overtuiging dat Islam in Nederland een anachronistisch verschijnsel is. In Beeker’s analyse worden we geconfronteerd met Islamitische liberalen die in veel opzichten lijken op Christelijke liberalen en die een groeiende groep vormen onder vrome moslims in Nederland.
In Berichten uit Niksland beschrijft Erna Kerkhof de sociale dynamiek van multiculturaliteit in een Rotterdamse nieuwbouwwijk. Brandpunt van aandacht in haar bijdrage is een basisschool die door het hanteren van aparte wachtlijsten voor autochtone en allochtone leerlingen een schoolpopulatie heeft die de bevolkingssamenstelling buiten school weerspiegelt. Onderscheidingen op basis van etnische, religieuze of culturele achtergrond lijken voor de leerlingen van deze school veel minder beladen, minder duidelijk en relevant, dan voor hun ouders. De omgang tussen leerlingen wordt vooral bepaald door gedeelde sociaal-economische achtergrond en opleidingsniveau van de ouders. Zoals we al zagen in het essay van Langen, leidt ook hier intensief contact in het dagelijks leven ertoe dat mensen van verschillende culturele achtergronden dichter tot elkaar komen.
In zijn essay met de uitdagende titel Een pleidooi voor multiculturele vervuiling betoogt Jeroen de Kloet dat het krampachtig zoeken naar pure identiteiten en culturen heilloos en gevaarlijk is. Het besef dat alle uitingen van cultuur altijd ‘vervuild’ zijn door invloeden van buitenaf kan ons bevrijden van cultureel essentialisme met zijn kunstmatige categorieën die het debat over de multiculturele samenleving belasten. Het begrip ‘vervuiling’ krijgt hiermee bij de Kloet dus een interessante onverwacht positieve lading. De Kloet laat zien dat multiculturele vervuiling volop gaande is, vooral in uitingen van populaire jongerencultuur, en constateert dat het goed is.
Het laatste essay, Doggy Hondjes van Yolanda van Ede, is een echte mind boggler. Het toont ons een radicaal liberalisme dat hedendaagse versies van seculier en religieus liberalisme maar ook van communitarisme met zijn modieuze denken over ‘ras’, etniciteit, gender, seksualiteit, en klasse deconstrueert. Het essay is in meerdere opzichten een open hyperbolische uitnodiging aan ons, de zo verschillende Nederlanders, kritische erfgenamen te zijn van alle ons omringende culturele uitingen. In lijn met deze uitnodiging stellen wij dat multiculturaliteit in een samenleving waarin ieder tot zijn recht kan en mag komen, van ons de bereidheid vergt een politiek te cultiveren van granulariteit, zowel voor de persoonlijke binnenwereld als ook voor de wereld buiten het eigen ik.