Het verhaal is nooit af… ~ Een korset met duizenden voedselbonnen

• door: Linda Bouws

Ills.: Jean Cameron Foto: Lo Andela

“Het is best heftig wat zich allemaal in mijn familie heeft afgespeeld. Mijn opa is Paul van Tongeren. Zijn vader Hermannus van Tongeren jr werd in 1944 met een nekschot doodgeschoten door de Duitsers vanwege zijn verzetswerk. Mijn opa is als tweejarige zijn vader kwijtgeraakt en zijn moeder was zo in shock dat ze niet meer heeft gesproken. Dat vind ik een heel naar verhaal”, vertelt de 12- jarige Sies van Tongeren in het Groningse Haren. Zijn broertje Mart (8 jaar) zit bij het gesprek.

De zuster van hun overgrootvader was Jacoba van Tongeren. Zij was zesendertig jaar toen de oorlog uitbrak en rolde via haar vader, Hermannus van Tongeren sr, generaal en grootmeester in de Orde der Vrijmetselaren, meteen het verzet in. Als oud-militair bracht hij haar militaire beginselen van geheimhouding bij. “Ze is door hem als een jongen opgevoed. Ze heeft als klein kind met hem in de bushbush gewoond in Nederlands-Indië, omdat haar moeder haar niet als kind wilde. Jacoba is waarschijnlijk de enige vrouw die tijdens de Tweede Wereldoorlog een grote verzetsgroep heeft geleid, Groep 2000. Ze was door haar vader getraind om sterk te zijn. Sommige mensen vonden het raar dat een vrouw leidster was van een groep. Maar ik beschouw haar als een stoere vrouw. Ze dacht aan anderen. Dat vind ik bijzonder.”

“Ze droeg een korset met daarin duizenden voedselbonnen. Ze deed net alsof ze zwanger was. De Duitsers stonden voor haar op.”

Groep 2000 werkte met een code die Jacoba van Tongeren had bedacht met het oog op veiligheid. Alle groepsleden, maar ook de vele onderduikers die zij ondersteunde, werden niet met hun eigen naam genoemd maar met een cijfercode. Ook het adres was gecodeerd. Alleen met een sleutel kon je de codes ontcijferen. Uiteindelijk liep het toch mis. Op vrijdag 9 maart 1945 werd het hoofdkantoor van Groep 2000 aan de Stadhouderskade 56 door de Duitsers bezet. Alhoewel Jacoba strikte orders had gegeven dat als er niet op kantoor werd gewerkt, de codesleutel meegenomen moest worden, bevond die zich toch nog op de Stadhouderskade toen de Duitsers er die vrijdagavond binnenvielen.

“Enkele mannen binnen de verzetsgroep gingen tot gewapende actie over, terwijl Jacoba het niet wilde regelen met geweld, maar strategisch. Ze wilde zo min mogelijk risico lopen dat onschuldigen slachtoffer werden. De mannen vonden haar zwak en werden toch gewelddadig. Er ontstond een schietpartij op kantoor en dat liep helemaal verkeerd af. Een belangrijke Duitser is daarbij doodgeschoten. De Duitsers hebben toen als wraak dertig mensen uit de gevangenis gehaald en doodgeschoten bij het Weteringplantsoen. Ze hebben de lijken een paar dagen laten liggen zodat iedereen ze kon zien. Zodat ze bang zouden zijn het verzet in te gaan. Jacoba heeft alles gezien vanuit haar huis. Het was de zwartste dag in haar leven.”
Achteraf heeft ze haar eigen plan uitgevoerd om de sleutelcode alsnog in veiligheid te brengen. “Een schoonmaker heeft van buitenaf met een ladder de ramen schoongemaakt en is, toen alles veilig was, naar binnen geklommen en heeft zo de code veilig kunnen stellen.”

Sies vindt het heel bijzonder dat zijn familie zoveel heeft gedaan in de oorlog. Hij heeft nog niet nagedacht wat hij zelf zou doen als hij ooit in zo’n situatie terecht zou komen, maar hij weet wel dat hij nooit onschuldigen in gevaar zou brengen.

—
Het verhaal is nooit af…
Familieherinneringen van de 3e en 4e generatie aan de Tweede Wereldoorlog
Vormgeving & beeld: Jean Cameron, fotografie: Lo Andela

You May Also Like

What Is Our Collective Solution To Health Injustice?

Why Do We Sleep And How Can We Sleep Better?

The Global South Is On The Brink Of A Disastrous Debt Crisis. Reform Is Urgent.

What Is Driving State-Sponsored Attacks On Citizens Abroad?

With Martial Law Defeated, Now Is A Decisive Moment For Change In South Korea

Not As Simple As 1, 2, 3: Humanity Has A Surprisingly Diverse Understanding Of Numbers

Comments